Het onderzoeksplan: Ciel Grommen & Maximiliaan Royakkers

Dit interview is deel van een reeks interviews die gemaakt werden aan de start van PLAN B/Veldwerk, het collectief onderzoekstraject naar kunst buiten de stad van Kunstenplatform PLAN B. De interviews bieden een blik in de praktijk van de acht deelnemende kunstenaars en polsen naar de manier waarop ze aan hun onderzoeksproject beginnen. Op deze blog kan je ook de rest van hun traject volgen. Ciel Grommen (1989, BE) en Maximiliaan Royakkers (1988, BE) delen naast een achtergrond in de architectuur ook het gezamenlijk onderzoeksplatform Seasonal Neighbours. 

Sinds 2018 werken we samen aan Seasonal Neighbours: een langlopend onderzoeksproject rond seizoenarbeiders. Toen startten we vanuit het idee om een plek te creëren voor gastarbeiders, een groep mensen die tijdens hun tijdelijke verblijfsperiode in België meestal onzichtbaar blijft voor de lokale bevolking. Hiervoor bouwden we samen een ‘publiek huis voor private tijd’ waar ze terecht konden om samen koffie te drinken, te BBQ’en, en ook films konden meepikken en luisteren naar muziek. Dit mobiele huis stationeerden we toen naast de parking van de Aldi in Borgloon. Aanvankelijk waren we van plan om dit huis voor PLAN B/Veldwerk terug te laten keren en te focussen op de inrichting ervan. We zouden reizen naar het thuisland van de gastarbeiders en zoeken naar de plekken en activiteiten die zij tijdens hun tijd in België het meest missen. Activiteiten organiseren in de publieke ruimte en reizen zit er door de huidige coronacrisis niet meteen in, waardoor we het oorspronkelijke idee moesten herdenken. Toen ontstond het idee van Communicating Vessels.

Communicating Vessels is een verderzetting van Seasonal Neighbours, met een focus op de relaties tussen het hier en daar. Door de werkplek en het thuisland als twee communicerende vaten te benaderen, willen we een materiële communicatie opzetten tussen beide plekken, zonder daar fysiek aanwezig te (kunnen) zijn. Want ook dat wordt interessant: hoe kunnen we iets bouwen vanop afstand? En hoe geven we instructies vanuit België?
 

Welke vorm onze constructie precies zal krijgen, staat nog niet vast. De constructie zal in eerste instantie het aankomen en vertrekken markeren, maar zal minder prominent aanwezig zijn dan het huis. Een soort van station, een mobiele bushalte of een satelliet zou daarom een ideale structuur zijn om op beide plekken te bouwen. Het zal in ieder geval een uitdaging zijn om  materialen over de grens te transporteren. We hebben op dit moment geen idee of een materiële uitwisseling zal slagen of niet. Als het niet lukt, dan is ook dat heel tekenend voor de huidige situatie. 

Een onderzoek start voor ons steeds vanuit het directe contact met de gastarbeiders. Om dat te kunnen realiseren, willen we met Communicating Vessels opnieuw een week aan de slag op een boerderij waar gastarbeiders tewerkgesteld zijn. De afgelopen periode hebben we VDAB-websites afgeschuimd op zoek naar vacatures en kwamen zo in contact met een boerderij in de Antwerpse Kempen,waar we from scratch kunnen beginnen aan het project. In 2018 bezocht Ciel al verschillende boerderijen in Haspengouw, en dat bleek de beste manier om met gastarbeiders in contact te komen. 

Ciel: Ik ben opgegroeid in Borgloon, dé fruitstreek in Limburg bij uitstek. Hoewel daar veel seizoenarbeiders aan het werk waren, kwam ik er nooit echt mee in contact. Ik werd me pas bewust van de minisamenleving in mijn achtertuin op het moment dat mijn zus trouwde met een fruitboer die zelf een tachtigtal mensen uit Oost-Europa tewerk stelt tijdens de pluk. Terwijl ik altijd in steden gewerkt heb waar die internationale samenwerkingen publiekelijk aanwezig zijn, werd het me pas laat duidelijk dat die ook al die tijd in mijn geboortestreek aanwezig waren. 

Aanvankelijk had ik bij deze seizoensplukkers een heel romantisch beeld: de solidariteit, de taal die ontstaat in de velden... Net die elementen zetten mij toen aan om zelf te gaan plukken en zo op onderzoek te gaan. Omdat het als buitenstaander moeilijk is om die wereld te begrijpen, was het noodzakelijk om er zelf een tijdelijk onderdeel van te worden. Mijn eerste plukperiode was mentaal zwaar: je komt terecht binnen een harde werkomgeving en gesloten leefomgeving met mensen van verschillende leeftijdsgroepen, nationaliteiten en leefsituaties en kwetsbaarheden. Het wierp meteen een ander licht op mijn eerdere assumpties en inspireerde me om daar werk rond te maken. Daar ben ik ondertussen al drie jaar mee bezig.

Maximiliaan: Binnen onze artistieke praktijken hebben we altijd al een fascinatie gehad voor stedelijke kwesties binnen de niet-stedelijke ruimte. Het was al tijdens onze opleiding Architectuur duidelijk dat Ciel en ik een afwijkend architectuurparcours zouden gaan bewandelen. Net daarom zijn we altijd contact blijven houden. Toen Ciel op residentie was in Luik, liet ze me zien waarmee ze bezig was. Al snel raakte ik gefascineerd door hoe haar dorp een verhaal vertelde dat eigenlijk over Europa in zijn geheel gaat. Voorheen was ik nog nooit geconfronteerd geweest met wat zich daar allemaal afspeelde, maar deze thematiek rond de seizoenarbeiders boeide me meteen. Wat we onderzoeken zijn stedelijke dynamieken die plaatsvinden in een context die er fysiek niet zo uitziet. 

Dit collagebeeld (zie boven, nvdr.) toont een screenshot van de specifieke VDAB-vacature van de aardbeiboerderij waar we hopen te kunnen gaan plukken, aangevuld met social media posts van gastarbeiders. Rechts staat een videobeeld van een Bulgaarse plukvriendin, die haar laatste kilometers doorheen de straten van Nederland deelt. Centraal stelt een Roemeense arbeider zich voor in een groep over fruitteelt. Het boeit ons hoe deze verschillende realiteiten en culturen samenkomen dankzij de fruitpluk.


Lees hier meer over Communicating Vessels van Ciel Grommen en Maximiliaan Royakkers