Terugblik: Uitwijken in Zwankendamme
Het stond in de sterren geschreven dat er na de heetste augustusmaand ooit een druilerige september zou volgen. En zo geschiedde. De regen viel in allerlei vormen uit de hemel. Soms mistig en licht, soms met bakken en bijgestaan door een fikse zeewind. Maar ondanks al die stormachtige episodes waren er ook tal van opklaringen waarvan de grootste met zekerheid de openhartigheid van de Zwankendammenaren was. Telkens wanneer de zon kwam piepen deden de dorpsbewoners hetzelfde en liep het Uitwijkenterras aangenaam vol met een gezellig gekeuvel tot gevolg.
Om het verblijf in Zwankendamme extra luister bij te zetten, zochten Uitwijken en Kunstenplatform PLAN B vijf geëngageerde kunstenaars. Deze kunstenaars gingen gedurende drie weken op pad om elk op hun eigen manier het dorp, haar geschiedenis en haar bewoners beter te leren kennen. Op allerlei manieren legden ze contacten en smeedden ze vriendschappen (ofwel: Zwankendamschappen). Soms werden ze door de dorpsbewoners in huis genomen, te eten gegeven en konden ze ’s avonds mee naar televisie kijken. Soms hielpen dorpsbewoners actief mee aan het maken van de kunstwerken, leenden ze ons elektriciteit of gaven ze een muur ter beschikking voor een prachtige muurschildering.
Als eerbetoon is een korte bespreking van het werk van de kunstenaars niet meer dan op zijn plaats!
Jana Vasiljević kookte een heerlijke Servische stoofpot, schreef een bijhorend kookboekje en maakte een vriendenboek voor het dorp onder de gevleugelde titel Zwankendamschap. Maar Jana’s ultieme werk was zeker en vast haar muurschildering, geïnspireerd op het uitzicht van Zwankendamme, in de Lisseweegse Steenweg. Die is trouwens nog steeds te bezichtigen, dus neem zeker eens een kijkje! Potten verf en stellingen werden aangerukt en Jana, bijgestaan door haar vrienden, schilderde gedurende 4 dagen aan een gigantisch en adembenemend landschapsschilderij!
Wie Zwankendamme zegt, zegt natuurlijk ook glasfabriek. En dat had Laura Van Severen al snel door. Ze raakte geïntrigeerd door de fabriek en haar geschiedenis, door de arbeiders en het verenigingsleven van weleer. Nagenoeg alle inwoners van het dorp hebben over die historie wel een verhaal in hun achterzak zitten en zo kende Laura na een kleine week het halve dorp bij voornaam. Als fotograaf maakte ze portretten van de dorpelingen, bracht ze de unieke architectuur in beeld en wierp ze een hedendaagse blik op de fabriek. De vele gesprekken verzamelde ze in korte passages tekst die herinneringen en anekdotes over de fabriek samenbrengen. De teksten en beelden presenteerde ze samen op oude glasbokken waarop glazen platen de ondergrond voor de collages werden.
Maarten De Vrieze parkeerde zijn atelier, en tegelijkertijd ook slaapplaats, op de ‘markt’ van Zwankendamme. Met een stroomkabeltje verbonden aan het huis van Jimmy kon hij er de hele periode naar hartenlust werken. Hij keek er terug naar een voorgaand project waarin hij de rol/plaats van truckers in onze maatschappij onderzocht en werkte nauwgezet aan een film die daarop aansloot. Tijdens het slotweekend legde hij zijn hele traject uit aan de hand van een tentzeil dat hij zelf had beschreven en toonde hij natuurlijk zijn langverwachte film, een intiem portret van de imker Ljupjo.
Het Tijdelijk informatie Centrum (TIC), een initiatief van de twee immer minzame kunstenaars Kasper Demeulemeester en Jakob Van den Broucke richtte voor de gelegenheid een nieuwe afdeling op en werkte onder de naam ‘Tijdelijk Informatie Centrum, afdeling De Berm’. De berm is immers een fascinerend landschapselement rondom het dorp van Zwankendamme, bedoeld om herrie vanuit de haven en het rangeerstation enigszins in te dijken. TIC maakte een prachtige publicatie waarin ze al hun gevonden informatie over de berm samenbrachten op een resem A4’s. Van artikels, over gesprekken met buurtbewoners tot eigen reflecties, alle informatie betreffende de berm was goud waard. Verder maakten ze ook een film (vanop de berm) en als slotstuk aan hun drie weken lange werk nodigden ze het ganse dorp van Zwankendamme uit bovenop de kunstmatige heuvel. Daar stonden ze dan, een honderdtal buurtbewoners en bezoekers om gedurende tien minuten te luisteren naar de (vele) geluiden en te kijken naar het dorp vanuit een nieuwe blik, tenslotte luidden de kerkklokken en daalde iedereen terug af.
Thia(ba) Diop Egutchi richtte zich op zij die door een gemeenschap niet gezien worden, zij die niet opvallen en niet worden erkend. Thia(ba) trok er op uit (in weer en wind) met een opnamerecorder en registreerde geluiden van de stilste en kleinste bewoners van Zwankendamme: de insecten. Gegidst door die stille maar overal aanwezige geluiden van deze insecten maakte Thia(ba) een wonderschoon gedicht. Het gedicht, voorgelezen door hun wonderlijke stem en de geluiden van de insecten kwamen samen in een betoverend en kritisch audiowerk dat die presenteerde in de kerk van Zwankendamme. Alles samen goed voor een indrukwekkende en onvergetelijke ervaring.
Tijdens de omzwervingen van onze vijf sympathieke kunstenaars stond er natuurlijk nog heel wat ander schoon vertier op het programma. Zo hadden we een aantal buurtrestaurants en een paar mega leuke workshops. In samenwerking met MOOOV werd een documentairefilm over Doel getoond (vanwege het bovengenoemde weer in alle droogte in de kerk). Samen met Cactus Muziekcentrum genoten we van een smaakmakend optreden van Kosmo Sound (alweer in de kerk door toedoen van de weergoden). En er was natuurlijk het laatste optreden in de reeks van Billie Kawende. Deze keer bracht ze een gospelkoor The Unusuals mee (en ja, gelukkig kon dit door het slechte weer ook in de kerk doorgaan). Het werd een prachtige avond waarin Billie en haar koor zich prima thuis voelden in een unieke setting.