Vandaag de dag: nieuwe kalender van het oude mijnbekken

Een dorpsdramaturg probeert het dorp en haar omgeving als een tekst te lezen en interpreteren en die persoonlijke lezing te linken aan bredere fenomenen. Zo slagen dorpsdramaturgen erin om in hun artistieke projecten thematieken, dynamieken en perspectieven uit het platteland te vertegenwoordigen, die de kunsten voorlopig missen. (PLAN B in rekto:verso)

In 2023/24 werkt Kunstenplatform PLAN B samen met Martha Balthazar, Elien Ronse en Aulona Fetahaj aan een ontwikkelingstraject rond dorpsdramaturgie. Lees er hier alles over.

De gebouwen, de terrils, de mensen en hun cafés, de zware industrie en de dennenbomen langs de weg: in het Kempens steenkoolbekken herinnert zowat alles aan de mijnbouw uit de vorige eeuw. De specifieke geschiedenis van het bekken krijgt in onze ogen vandaag vooral vorm in musea, culturele tempels en politieke toespraken, als logo op bierviltjes en langs toeristische wandelroutes. Kunnen we ook op een andere, meer subjectieve, gedragen en toekomstgerichte manier aan herinneringscultuur kunnen doen?

Er wordt hier niet enkel herinnerd, er wordt ook verzameld en gefeest op kermissen, in cafés en gemeenschapshuizen. Zo ontstond het idee voor een kalender waar bestaande en nieuwe dagen die van belang zijn voor één of meerdere bewoners van deze regio samengebracht worden.

In 2024 verzamelen Vincent Focquet van Kunstenplatform PLAN B en Martha Balthazar samen met anderen, kunstenaar of niet, verschillende dagen die ze her-denkingsdagen noemen. Stuk voor stuk vieren, eren, betreuren of manifesteren ze een persoon, ding of gebeurtenis uit het (nabije) verleden van de omgeving. Dat kan met een eenvoudige actie, een grote samenkomst of simpelweg een stipje op de agenda. De dagen en hun rituelen houden die belangrijke personen, dingen en gebeurtenissen niet vast in het verleden, maar leggen de verbinding met het heden en de toekomst van de regio en haar bewoners. Zo wordt de kalender een voorstel van een gemeenschap voor de herinneringen van morgen.

Hieronder vind je de dagen van de kalender. Sommige dagen worden aangestipt met een actie, soms zijn ze publiek toegankelijk en soms niet. De kalender is in constante ontwikkeling. Heb jij zelf een dag die je op de agenda wilt zetten? Mail dan naar [email protected]

26 JANUARI - DAG VAN DE TERUGKOMST 

In het kader van We Buildt This Festival, het nomadisch kunstenfestival rond arbeidsmigratie en haar (onzichtbare) bijdrage aan de samenleving, deelt Betül Sefika een uniek inzicht in de zine die ze ontwikkelt vertrekkend vanuit haar wandelingen met haar grootvader over de terril van Beringen. Het werk zal te vinden zijn in de expo Steenkool and the Gang. Meer info hier.  

13 MEI: ONZE LIEVE VROUW VAN FATIMA  

Op 13 mei 1917 verscheen de Heilige Maria aan drie herderskinderen in de Portugese stad Fátima. Op die dag verzamelen nog steeds duizenden pelgrims van over de hele wereld in de stad voor een processie met een beeld van Maria. Ook de Portugese gemeenschap in Genk viert deze dag. Eerst droegen ze het beeld op hun schouders, vandaag zijn ze ouder geworden en hebben ze een rolkar. 

22 JUNI: DAG VAN STEFAN POPESCU 

Op 21 juni 2023 won Stefan Popescu na een procedureslag van acht jaar de rechtszaak tegen H. Essers. Het bedrijf, dat de in België actieve Popescu voor een voltijdse aanstelling zo’n 300 euro per maand betaalde via haar Roemeense tak, werd veroordeeld voor sociale uitbuiting. De schadevergoeding wordt op 200.000 euro geschat. Advocaat Jan Buelens noemt het een “georganiseerde praktijk van sociale dumping” en daarom een belangrijk precedent. 

1 AUGUSTUS: DAG VAN DE ONTGINNING 

In de nacht van 1 op 2 augustus 1901 werd in As onder leiding van de Leuvense Professor André Dumont de eerste steenkool vanop een diepte van 541 meter uit de grond gehaald. Het vormt de aanleiding voor de bouw van de zeven mijnen die Vlaanderen kent. Zo bepaalt die bewuste nacht de unieke toekomst van de hele regio. Toch valt dit moment ook in lijn te plaatsen met een resem andere ontginningen, die vandaag de dag nog steeds bijdragen aan de klimaatcatastrofe. Wat als we op deze dag iets teruggeven aan de aarde? 

2 OKTOBER: BOMBARDEMENT GENK 

Op 2 oktober 1944 bombardeerde het Amerikaanse leger per vergissing Genk. De bommen hadden 40 kilometer verder op Duits grondgebied moeten landen. 36 Genkenaren komen om het leven. In onze gesprekken noemen meerdere bewoners van WZC De Uilenspiegel het de gruwelijkste dag uit de geschiedenis van Genk.

4 DECEMBER: SINT-BARBARA

Sint-Barbara van Nicomedië is de patroonheilige van de zware beroepen en werd door mijnwerkers als beschermer gezien. 4 December was een van de weinige dagen waarop er niet afgedaald werd, maar bovengronds de heilige gevierd werd. In het kader van vandaag de dag werkt kunstenaar Gökhan Kızılbuğa aan een herwerking van het altaar van Sint-Barbara rond de huidige zware beroepen die maar al te vaak over het hoofd worden gezien.